Wybren van Haga vraagt spoeddebat aan
Verschillende overheidsinstanties houden belangrijke documenten achter of ‘vergeten’ informatie openbaar te maken. Dat blijkt uit een interview met Ben van Hoek, die jarenlang politiekgevoelige Wob-verzoeken coördineerde bij de politie.
In NRC vertelt Van Hoek (65), die onlangs met pensioen ging, hoe binnen grote delen van de overheid wordt gedacht over Wob-verzoeken en transparantie. Via een Wob-verzoek (Wet openbaarheid bestuur) kunnen burgers interne informatie van de overheid opvragen, zoals rapporten, brieven of notulen van vergaderingen. Vooral journalisten maken gebruik van de regeling. De wet is sinds dit jaar overgaan in de Wet open overheid (Woo).
‘Kwijtraken’
Bij politie-eenheden heerst veel weerstand tegen het openbaar maken van documenten, maar ook ministeries of gemeenten willen liever niet meewerken. Er werd tijdens vergadersessies zelfs gesproken over het ‘kwijtraken’ van gevoelige documenten. Volgens de Wob-jurist vindt er ‘grootschalige obstructie’ plaats van de wet die de openbaarheid van overheidsinformatie bepaalt. Sinds de Toeslagenaffaire, waarbij informatie werd achtergehouden die schadelijk was voor de Belastingdienst, is de roep om een transparantere overheid gegroeid. Vorige maand kwam premier Mark Rutte (VVD) in de problemen omdat hij bijna al zijn sms’jes wiste, waardoor deze niet meer opvraagbaar waren. Het is in lijn met de werkwijze van ministeries en gemeenten, zegt Van Hoek. “Daar heerst een cultuur van achterhouden.”
MH17
De eerste keer dat hij dat meemaakte, was tijdens een overleg op het ministerie van Justitie en Veiligheid. RTL Nieuws diende in 2018 een Wob-verzoek in verband met de uit de lucht geschoten MH17. “Het ging om documenten die aanwezig waren bij verschillende ministeries en de politie – daarom zat ik bij dat overleg. Het was duidelijk dat veel documenten niet waren verstrekt. Een topambtenaar van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat liet tijdens het overleg merken dat we niet naar meer stukken moesten zoeken. ‘Dit blijft alles’, zei hij. Iedereen aan tafel wist: we worden belazerd.”
Toch greep niemand in, zegt Van Hoek. Waarom deed hij zelf niets? “De politie had alles aangeleverd. Over de ministeries had ik niets te zeggen.”
Ontluisterend
Wybren van Haga noemt het verhaal van de klokkenluider ‘ontluisterend’ maar ‘weinig verrassend’. “De Rutte-doctrine is de betonrot van de rechtsstaat en geen uitzondering, maar regel gebleken”, zegt Van Haga, die een spoeddebat heeft aangevraagd over de explosieve onthullingen. “De MH17-ramp is het grootste naoorlogse trauma van ons land. De familie en vrienden van 193 omgekomen landgenoten zoeken al acht jaar naar de waarheid. Documenten die de waarheid boven water kunnen brengen, blijken notabene door hun eigen overheid achtergehouden te worden. Ik heb er maar één woord voor: misdadig.”
